De verlegen, geheimzinnige rat is de grootste woelmuis op de Britse Eilanden. Het leeft aan de oevers van rivieren, vijvers en kanalen, maar ook in andere delen van de wereld leeft het minder in het water maar is meer te vinden in grasland. Het kan vaak ver van het water gevonden worden, vooral in tuinen en boomgaarden. Sommigen geven de voorkeur om hier het gehele jaar te verblijven.
Er zijn nog twee andere soorten woelmuizen die over de gehele wereld gevonden kunnen worden. (dit zijn de Richardson woelmuis en de West-Europese woelrat) uit Engeland, Europa, Siberië en zuidwest Azië tot aan Canada en het noordwesten van de Verenigde Staten.
Wist u dat waterratten enorm goede zwemmers zijn en ze tot zo’n 500 meter op de oppervlakte en 15 meter onderwater kunnen zwemmen
Ze leven meestal in kleine familie groepen.
Ze leven in waterholletjes die ze aan de oevers van langzaam stromend water van rivieren, kanalen, vijvers of beekjes graven. Eigenlijk overal waar het waterpeil vrij gelijk blijft. Ze bouwen een balvormig nest van gras en ander plantaardig materiaal.
De holletjes hebben vele verdiepingen die overstroming tegengaan. Ook bestaan deze uit broedkamers en een voedselopslag voor de lange winterperiodes.
Soms bouwen ze ook een klein platform bestaande uit takjes en gras op bosjes van onkruid waar ze kunnen zonnebaden.
De woelrat heeft een territorium over een zeker gebied, ongeveer 130 meter van een oever voor een mannetje en wat minder voor het vrouwtje. Het mannetje in het bijzonder markeert zijn territorium met afscheiding van zijn geurklieren. Hij harkt zijn achterpoten over de klier om de afscheiding er zo uit te duwen en stampt het vervolgens in de grond. Mannetjes en vrouwtjes vechten soms als er sprake is van overbevolking in hun omgeving.
De woelrat maakt een kenmerkend geluid; een scherpe gil wanneer deze bang is en een hoge schrille piep wanneer ze vechten die je soms kan horen voordat je het dier ziet.
Vrouwtjes kunnen 22 dagen na een bevalling opnieuw bevallen. Jonge muizen wegen ongeveer 5g. Hun harige jasjes groeien 5 dagen na hun geboorte; drie dagen later openen ze hun ogen en worden na 14 dagen gespeend. Rond die tijd zijn ze half zo groot als de grootte van een normale volwassen waterrat. Na 5 weken zijn ze geslachtsrijp.
Tijdens perioden van piekbevolking kan het zijn dat u meer dan 100 waterratten vindt in één hectare land.
De woelrat zwemt en duikt enorm goed. Wanneer ze achtervolgd worden door een vijand, zoals een otter, creëren ze een wolk van modder onderwater die dient als een rookscherm die hun helpt om te vluchten.
Ook maken zij onderwater ingangen tot hun holletjes. Dit maken toegangen en vluchtwegen makkelijker wanneer zij door een roofdier achtervolgt worden.
Ze worden niet gezien in Noord Schotland en Ierland. In Rusland wordt op ze gejaagd en in de andere delen van Europa worden ze meestal als een plaag gezien.
In de afgelopen jaren zijn de aantallen in Groot Brittannië afgenomen.
Het is makkelijk om de waterrat te verwarren met een bruine rat. Echter is zijn snuit afgestompt en ronder, zijn staart korter, zijn rug niet zo gebogen en zijn vacht is zacht en ruig. Die van de bruine rat is slanker en stijf. Net zoals de rat is deze bruin van kleur en kan soms ook zwart kleuren.
Water Rat, in Kenneth Grahame’s ‘De Wind in de Wilgen’, was, zoals de naam al aangaf, een waterrat.
